Cây xạ đen có tên khoa học là Celastrus hindsii, thuộc họ dây gối (Celastraceae); là loại cây thân gỗ, dạng leo, cao khoảng 1-2 mét, mọc đơn lẻ hay cũng có thể mọc thành bụi. Cành cây xạ đen non không có lông và có màu xám nhạt. Khi trưởng thành, cây sẽ chuyển dần sang màu nâu kèm xanh thẫm và có nhiều lông.
Hoa xạ đen thường mọc thành chùm, có màu trắng sữa, cuống hoa dài. Mùa hoa thường vào khoảng tháng 3-5.
Mùa quả rơi vào tháng 8-12 hàng năm. Quả có dạng hình trứng, khi chín quả có màu vàng và nổ tách thành 3 mảnh, bên trong có chứa hạt màu đỏ hồng.
BSCKII Trần Ngọc Quế – Chủ tịch Hội Đông y Quảng Bình cho biết, quả xạ đen được thu hái khi đã chín vàng. Sau khi thu hái, rửa sạch, phơi hoặc sấy khô để sử dụng. Sơ chế xong cần cho vào túi và bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát và để sử dụng dần. Ngoài ra quả xạ đen thường được ngâm rượu tạo thành rượu thuốc, thường khoảng 6 tháng là có thể sử dụng.
Thành phần hóa học và tác dụng của quả xạ đen
Theo BSCKII Trần Ngọc Quế, trong quả xạ đen bao gồm các thành phần chính như sau:
– Flavonoid: Có khả năng chống oxy hóa mạnh, tăng cường hệ miễn dịch. Nó có vai trò đảo ngược và ngăn chặn tình trạng mất cân bằng oxy hóa trong cơ thể. Vì thế đây là hoạt chất giúp phòng chống và góp phần điều trị bệnh ung thư, ngăn ngừa chứng xơ vữa động mạch, ngăn ngừa lão hóa và tai biến mạch máu não.
– Polyphenol: Đây là thành phần có tác dụng bảo vệ và phục hồi các tế bào hư tổn trong cơ thể. Ngoài ra, thành phần này còn có lợi trong việc chống lại tác nhân gây tổn thương tế bào hoặc làm ảnh hưởng đến hệ vi khuẩn có lợi trong đường ruột.
– Tanin: Góp phần chống oxy hóa, hỗ trợ phòng ngừa ung thư và các bệnh lý tim mạch. Ngoài ra, tanin còn có giúp loại bỏ các gốc tự do trong cơ thể.
– Saponin: Hợp chất này có khả năng ức chế sự phát triển của tế bào ung thư, tái tạo các cấu trúc tế bào bị bệnh, đồng thời giúp làm chậm tiến trình phát triển và tốc độ di căn của các khối u ác tính.
– Acid amin: Acid amin trong xạ đen là thành phần có nhiều công dụng tốt cho sức khỏe như an thần, cải thiện chất lượng giấc ngủ, tăng hiệu suất chuyển hóa của cơ thể.